Jako terapeuci interesujemy się tym, w jaki sposób nasza umiejętność rozumienia własnego ciała i otoczenia wpływa na to, co robimy w takich obszarach jak zabawa, umiejętności życiowe, relacje, samoobsługa i uczenie się.
Często proszeni jesteśmy o zbadanie trudności w przetwarzaniu sensorycznym, które ograniczają zdolność danej osoby do interakcji z innymi, z otoczeniem oraz do wykonywania znaczących aktywności.
Udzielamy porad i zwiększamy świadomość tego, w jaki sposób kwestie sensoryczne mogą pomagać jednostkom w wykonywaniu i podejmowaniu aktywności.
Celem tej broszury jest dostarczenie informacji rodzicom/opiekunom, którzy mają obawy dotyczące zdolności dziecka do przetwarzania informacji sensorycznych. Broszura zawiera porady i strategie, które można wdrożyć, zanim konieczne będzie skierowanie.
Świetnie wytłumaczenie, czym jest terapia integracji sensorycznej oraz praktyczne porady dotyczące SI znajdziecie w tym artykule terapia integracji sensorycznej – co to jest?
Zrozumieć kwestie sensoryczne
Nasze życie jest pełne doświadczeń sensorycznych i wszyscy reagujemy na nie w różny sposób. Dotykamy, poruszamy się, smakujemy, słyszymy, wąchamy i widzimy.
Możemy być ŚWIADOMI lub PODŚWIADOMIE ŚWIADOMI tego, gdzie jesteśmy i jak wchodzimy w interakcje z otoczeniem.
- czasem poszukujemy informacji sensorycznych, by poczuć się lepiej (np. przytulenie)
albo - czasem wycofujemy się od niektórych bodźców, gdy nas przytłaczają (np. bardzo głośny hałas lub jaskrawe światła).
Większość osób potrafi bez trudu interpretować informacje sensoryczne, dzięki czemu doświadczenie i aktywność przebiegają pomyślnie.
Mogą istnieć osoby, które reagują inaczej na bodźce, ale nie wpływa to na ich funkcjonowanie w codziennym życiu. Na przykład dziecko może nie lubić pewnego zapachu, smaku lub faktury na skórze, ale nie przeszkadza mu to w uczestnictwie w codziennych czynnościach.
W takim przypadku — DZIECKO NIE WYMAGA SKIEROWANIA DO TERAPEUTY ZAJĘCIOWEGO.
Jednak u niektórych osób pojawia się trudność w interpretowaniu informacji sensorycznych i może to wpływać na to, jak się czują, myślą, zachowują i reagują.
Może to zakłócać funkcjonowanie w zabawie, w szkole, w czynnościach życia codziennego, w samoobsłudze, uczeniu się i relacjach.
Gdy przetwarzanie informacji sensorycznych staje się wyzwaniem
Aby pomóc zidentyfikować możliwe trudności w przetwarzaniu bodźców, warto:
- Obserwować zachowanie.
- Przeanalizować wpływ 7 zmysłów:
słuch, wzrok, smak, węch, dotyk, ruch (układ przedsionkowy), propriocepcja (informacje z mięśni i stawów o ułożeniu ciała). - Przyjrzeć się kumulacji bodźców w czasie (np. w ciągu dnia szkolnego).
- Zidentyfikować preferencje lub wrażliwości sensoryczne danej osoby.
- Wprowadzić strategie sensoryczne pomagające uspokoić sytuację (patrz s. 9).
- Zmodyfikować swoje podejście lub wypróbować inną strategię.
Identyfikowanie trudności w przetwarzaniu sensorycznym
Może istnieć wzorzec reakcji na bodźce. Tabela poniżej opisuje różne reakcje, które mogą pomóc taki wzorzec rozpoznać.
Identyfikacja wzorca pomoże przewidywać nieadekwatne reakcje i dobrać odpowiednie strategie.
Tabela 1 — Reakcje na informacje sensoryczne
| WYSOKA WRAŻLIWOŚĆ | NISKA WRAŻLIWOŚĆ | |
|---|---|---|
| SŁUCH | Hałas odczuwany jak „spotęgowany”. Nie lubi głośnych dźwięków. Łatwo się płoszy. Lubi „żuć”, aby stłumić hałas. Niepokoi się przed spodziewanym hałasem (dzwonek szkolny). | Mówi głośno. Lubi głośne dźwięki. Nie wychwytuje oczekiwanych sygnałów (sprawia wrażenie, jakby nie słyszał). |
| WZROK | Nie lubi jaskrawego oświetlenia. Woli ciemniejsze otoczenie. Rozprasza go nadmiar bodźców wzrokowych. | Potrzebuje więcej bodźców wzrokowych, aby zareagować. Lubi jasne otoczenie, refleksy lub wirujące światła. |
| SMAK/WĘCH | Nie lubi intensywnych smaków. Woli smaki łagodne. Smakuje lub wącha przedmioty, ubrania, ludzi itp. Przeszkadzają mu nowe zapachy — łatwo odruch wymiotny. | Je produkty niebędące żywnością. Lubi dużo twardych, chrupiących potraw. Pragnie mocnych smaków. Słabo reaguje na brzydkie/mocne/dobre zapachy. Lubi stałą temperaturę potraw (bardzo gorące lub zimne). |
| DOTYK | Unika dotyku. Kocha lub nienawidzi przytulania. Bierze do ust przedmioty. Lubi tylko określone faktury ubrań. Nie lubi brudzącej zabawy. Może reagować agresywnie na dotyk innych. Łatwo odczuwa ból i jest wrażliwy na temperaturę. | Potrzebuje mocniejszego dotyku, by zareagować. Bywa zbyt silny w kontakcie (heavy-handed). Zbyt mocno ściska przedmioty. Staje zbyt blisko innych. Wydaje się nie reagować na ból lub temperatury. |
| RUCH (PRZEDSIONKOWY) | Nie lubi kręcenia, skakania. Szybko robi mu się niedobrze/kręci w głowie. Nie lubi miejsc pełnych ruchu (sklepy, plac zabaw). Unika aktywności z oderwaniem stóp od ziemi (huśtawki). | Jest w ciągłym ruchu. Ma trudność z siedzeniem spokojnie. Ciągle się wierci, stuka. Biega zamiast chodzić. Szybki, ale słabo skoordynowany. |
| ŚWIADOMOŚĆ CIAŁA (PROPRIOCEPCJA) | Nie lubi, gdy inni są zbyt blisko. Tworzy własne granice (np. musi stać na końcu kolejki). Unika tłumu (np. zatłoczone sklepy). | Wpada na rzeczy lub ludzi, potyka się. Staje zbyt blisko innych. Wciska się w małe przestrzenie lub kąty. Patrzy pod nogi przy schodzeniu po schodach. |
Praktyczne podejście
Przy radzeniu sobie z trudnościami przetwarzania sensorycznego ważne jest, aby wszyscy zaangażowani w opiekę nad dzieckiem stosowali te same metody i utrzymywali podejście 24-godzinne.
Wsparcie wizualne
Gdy ktoś ma trudność z komunikacją i słuchaniem lub nie potrafi się skupić, pomocny może być wizualny plan dnia lub lista zadań.
Środowisko
Przeanalizuj otoczenie dziecka i to, co można zrobić, aby zmniejszyć potencjalne wyzwalacze stresu oraz promować pozytywne doświadczenia. Czy pokój jest zbyt jasny? Zbyt głośny? Za bardzo zagracony?
Rutyny
Tworzenie list i organizacja rutyny pomagają nam czuć spokój. Szczególnie po szkole i przed snem — to sprzyja wyciszeniu. Dobra organizacja daje dziecku poczucie kontroli nad przebiegiem dnia.
Tabela 2 — Strategie wyciszające i pobudzające
Strategie wyciszające
(gdy dziecko jest przestymulowane i odczuwa lęk — pomagają się uspokoić)
- Siedzenie pod ciężkim kocem.
- Dłonie na głowie i delikatny nacisk w dół.
- Podkurczenie nóg (kolana do klatki) i „ściśnięcie”.
- Głęboki masaż uciskowy.
- Powolne kołysanie (fotel bujany).
- Mocne przytulanie.
- Zapach lawendy (ostrożnie; nie używać przy alergiach).
- Ściskanie i rozluźnianie małego „fidgetu”.
- Schowanie się w małej, przytulnej przestrzeni.
- Ssanie cukierka.
- Picie gęstego jogurtu lub koktajlu przez słomkę.
Dłużej działające pomysły (wyciszające):
- Powrót ze szkoły z ciężkim plecakiem.
- „Pompki” przy ścianie lub na krześle regularnie w ciągu dnia.
- Czas „chill out” przed odrabianiem lekcji.
- Pomoc w domu przy „ciężkich pracach”: przesuwanie kanapy, donic, odkurzanie.
- Ciężka kurtka lub koc na ramionach podczas czasu wyciszenia.
- Kącik sensoryczny z ulubionymi zabawkami/aktywnościami.
- Ściskanie i kołysanie się o piłkę gimnastyczną.
Strategie pobudzające
(gdy dziecko nie jest dość pobudzone, by skupić się na zadaniu)
- Krótkie ruchy góra–dół.
- „Jumping jacks”.
- Klaskane zabawy i gry.
- Robienie min — szeroko otwarta buzia i oczy, albo mocne „skurczenie” twarzy.
- Tupanie w miejscu.
- Kwaśny cukierek.
- Chrupiące przekąski.
- Zimne napoje z lodem.
Dłużej działające pomysły (pobudzające):
- Włącz w rutynę regularne zrywy aktywności (skoki, „pompki na krześle”).
- Aktywności pobudzające można wykonywać przed zadaniami wymagającymi uwagi i zaangażowania.
Podsumowanie
Mamy nadzieję, że pomogliśmy lepiej zrozumieć, jak trudności w przetwarzaniu sensorycznym wpływają na codzienne życie. Zaproponowane porady i strategie można wdrażać w domu, w szkole, w przedszkolu — i pomogą one radzić sobie z częścią wyzwań sensorycznych, z jakimi mierzą się dzieci. Dla wielu dzieci to właśnie jest właściwe podejście.
Polskie Towarzystwo Integracji Sensorycznej
Co dalej?
Jeśli jednak trudności w przetwarzaniu sensorycznym utrzymują się i wpływają na udział dziecka w czynnościach życia codziennego, można złożyć skierowanie do Dziecięcej Terapii Zajęciowej przez pracownika ochrony zdrowia, szkołę lub przedszkole.
Jeżeli skierowanie zostanie przyjęte, przeprowadzona zostanie ocena zdolności dziecka do przetwarzania bodźców, a porady zostaną przekazane Tobie i szkole do codziennego stosowania.
Dodaj komentarz